Kompanzasyon Kontaktörleri

Genel Bilgi

Endüktif ve kapasitif yüklerin devreye alınması için, kullanılan anahtarlama elemanıdır.

Kompanzasyon kontaktörlerimiz, küçük boyutları ve ilave bağlantı klemensleri

ile yüksek kesitli kablo bağlantısına olanak sağlayan ergonomik tasarıma sahiptir.

 

Teknik Özellikler
Nominal izolasyon gerilimi:	690 V AC
Çalışma Sıcaklığı:	230 V (%+10 - %-15)
Sağladığı Standart:	IEC-EN 60947-4-10
Anahtarlama Frekansı:	100-240/saat *
Mekanik Kontak Dayanımı:	100000 - 200000 adet *

 Kompanzasyon nedir?

İdealde voltaj ile akım arasında faz farkı olmaz.

Endüktif ya da kapasitif yüklerin oluşturduğu etki neticesinde, akım sinyalinin,

voltaj sinyaline göre maximum ±90 derecelik fazı kayar. Endüktif ve kapasitif etki

neticesinde oluşan voltaj ve akım sinyali arasındaki faz kaymasını düzelterek,

ideale yakın (0 derecede) sabit tutmaya yarayan işlemekompanzasyon denir.

Pratikte ise, elektrik sisteminde, elektrik motoru, bobin vb, mıknatıslanma etkisi ile

elektrik enerjisini yine elektrik enerjisine ya da farklı bir enerjiye çeviren cihazların,

bu mıknatıslanma etkisi ile Şekil1 de görülebileceği gibi faz akımını geri kaydırmasından

(endüktif güç oluşturmasından) dolayı, şebeke üzerinde yaratmış oldukları

endüktif reaktif gücü dengeleme ve fazın akımını olması gereken konuma

geri çekme işleminekompanzasyon denir. Kompanzasyonu sağlanmış olan

bir sistemin akım gerilim grafiği de Şekil2′deki gibidir.

Kompanzasyon neden gereklidir?

Elektrik enerjisinin, santralden en küçük alıcıya kadar dağıtımında en az kayıpla taşınması gerekmektedir.

Günümüzde, teknolojinin gelişmesi ile her evde bulunan buzdolabı, çamaşır makinası, klima,

vs. gibi ısıtma, havalandırma ve soğutma cihazları, elektrik enerjisine ihtiyacın her geçen gün biraz

daha artmasına, enerji üretiminin gittikçe pahalılaşmasına neden olmakta, dolaylı olarak ta bu durum

şebekede taşınan elektrik enerjisinin de kaliteli, ucuz ve hakiki iş gören aktif enerji olmasını daha zorunlu

kılmaktadır. Kompanzasyonun tanımında bahsedildiği gibi, şebekeye bağlı bir alıcı, eğer bir motor,

bir transformatör, bir floresant lamba ise, bunlar manyetik alanlarının temini için bağlı oldukları şebekeden

endüktif reaktif güç çekerler. İş yapmayan ve sadece motorda manyetik alan doğurmaya yarayan

endüktif reaktif güç, iletim hatlarında, trafolarda, tablo, şalterler ve kablolarda lüzumsuz yere

kayıplara sebebiyet vermektedir. Bu kayıplar yok edilebildiği zaman, şüphesiz trafolar daha

fazla motoru besleyebilecek bir kapasiteye sahip olacak, keza disjonktörler (disjonktör=Yüksek gerilimli enerji

nakil hatlarına ve fabrikaların ana girişlerine konur. Disjonktörler akım taşıyan hatlarda açma kapama

yapmaya yarar. Bu elemanlar yüksek gerilimli şebekelerin açma kapama şalteri olarak da tanımlanmaktadır.)

lüzumsuz yere büyük seçilmeyecek, kullanılan kablolar ise daha küçük kesitte seçilebilecektir.

Daha az yatırımla motora enerji verme yanında, uygulanan tarifeler yönünden, her ay daha az elektrik

enerjisi ödemesi yapılacaktır. Görüldüğü gibi, daha ilk bakışta reaktif gücün santralden alıcıya kadar taşınması,

büyük ekonomik kayıp görünmektedir. Genellikle enerji dağıtım şebekelerinde lüzumsuz yere taşınan bu enerji,

taşınan aktif enerjinin % 75 ile %100′ü arasında olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak, bu reaktif enerjinin santral yerine,

motora en yakın bir bölgeden gerek kondansatör tesisleri (statik faz kaydırıcı), gerekse senkron döner motorlar

(dinamik faz kaydırıcı) tarafından temin edilmesiyle, santralden motora kadar mevcut bütün tesisler

bu reaktif gücün taşınması yükünden arınmış olacaktır.

KOMPANZASYON YAPILMAZ İSE NE OLUR?

Reaktif güçler kompanze edilmez ise,

• Şebekede güç kayıplarına neden olur,

• Üretim ve dağıtım sisteminin kapasitesini azaltır,

• Gerilim düşmesinin, taşınan gücü sınırladığı dağıtım hatlarında, enerji taşıma kapasitesinin

düşmesine neden olur. Bu nedenle, aşırı yüklenmeler ve gerilim düşmelerinin önlenmesi için,

kompanzasyon neden gereklidir? sayfamızda anlatıldığı gibi, şebekeden en verimli şekilde

faydalanılabilmesi için, reaktif yüklerin oluştukları noktada kompanze edilmesi ve giderilmesi

zorunludur. Bu neden ile, kompanzasyon panosu kurmak ile yükümlü aboneler, Enerji Piyasası

Düzenleme Kurumu kararı ile belirtilmiş sınırlar içerisinde kompanze edilmiş şekilde elektrik tüketmek

zorundadırlar. Aksi durumda aboneler, ceza ödemek ile yükümlüdür.

KOMPANZASYON YAPILMASI ŞART MI?

Daha öncede bahsettiğimiz gibi reaktif enerjinin kompanze edilmesi ,şebeke taşıma

kapasitesini arttırmasından ve enerjinin israfını önlemesinden dolayı ülke ekonomisi için

vazgeçilmezdir ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan kurul kararı olarak en son

alınan karar, Karar No:284/2 Karar Tarihi: 8/1/2004 olarak zorunlu tutulmuştur.

(Bu kurul kararı 15/01/2004 tarih ve 25347 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

Özetle aşağıda belirtilmiş şartlara haiz olan işletmeler kompanzasyon panosu kurmak ve işletmek

zorunluluğundadır. Kompanzasyon panosu yapma ve işletme zorunluluğundaki bu işletmelerin

harcadıkları endüktif enerji, aktif enerjinin en fazla %33′ü ; kapasitif enerji de aktif enerjinin

en fazla %20′si kadar olabilir. Aksi halde işletme ceza faturası ödemek ile yükümlüdür.

REAKTİF ENERJİ TARİFESİ Mesken abonelerine,

tek fazla beslenen abonelere, bağlantı gücü 9 (dokuz) kW’a (dahil) kadar olan

aboneler ile elektrik enerjisi satış tarifelerinde reaktif enerji bedeli belirtilmemiş

abonelere reaktif enerji tarifesi uygulanmaz. Reaktif enerji tarifesi;

yukarıda belirtilenler dışında kalan ve tek veya çift terimli tarifeden elektrik enerjisi alan abonelere

aşağıdaki şartlar dahilinde uygulanır.

A) Endüktif Reaktif: a) Abone, çekeceği (endüktif) reaktif enerjinin ölçülmesi için gerekli ölçü

aletlerini tesis etmek zorundadır. Reaktif enerji sayaçlarına geri dönmesiz mandal takılması zorunludur.

Sistemden çekilen (endüktif) reaktif enerjiyi ölçen düzeni olmayan aboneden,

o dönemde çektiği aktif enerjinin 0.90 (yüzde doksan) katı reaktif enerji bedeli alınır.

Reaktif enerji ölçü aletleri olmayan müşterinin talep etmesi halinde, temin edecekleri reaktif

enerji ölçü aletlerinin monte edilmesi dağıtım şirketince sağlanır.

b) Çekilen reaktif enerjiyi ölçmek üzere gerekli ölçü aletlerini tesis eden aboneden,

çektiği aktif enerjinin 0.33 (yüzde otuz üç) (dahil) katına kadar reaktif enerji bedeli alınmaz.

Bu sınır aşılırsa, çekilen reaktif enerjinin tamamına (endüktif sayaçta ölçülen değer)

reaktif enerji tarifesi uygulanır. B) Kapasitif Reaktif:

a) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca yayımlanan Elektrik Projelerinin Hazırlanması ve Elektrik

Tesislerinin Gerçekleştirilmesi Sürecinde Güç Faktörünün İyileştirilmesine

İlişkin Tebliğe göre kompanzasyon tesisi yapma zorunluluğu bulunan abone,

dağıtım şirketince gerekli görülmesi halinde, aşırı kompanzasyon sonucunda sisteme

vereceği reaktif (kapasitif) enerjiyi ölçmek için 1 (bir) adet geri dönmesiz reaktif (kapasitif)

enerji sayacını şirketçe yapılacak bildirim tarihinden itibaren 1 (bir) ay içinde tesis etmek zorundadır.

Yapılan bildirime rağmen sisteme vereceği (kapasitif) reaktif enerji sayacını tesis etmeyen aboneden,

o dönemde çektiği aktif enerjinin 0.90 (yüzde doksan) katı reaktif enerji bedeli alınır. b) (a) bendi

kapsamında sisteme vereceği (kapasitif) reaktif enerjiyi ölçmek üzere gerekli ölçü aletlerini

tesis eden aboneden, çektiği aktif enerji miktarının 0.20 (yüzde yirmi) (dahil) katına kadar

sisteme verilen (kapasitif) reaktif enerji için reaktif enerji bedeli alınmaz. Bu sınır aşılırsa,

sisteme verilen reaktif (kapasitif sayaçta ölçülen değer) enerjinin tamamına reaktif enerji tarifesi uygulanır.

C) Endüktif ve Kapasitif Sınırların İkisinin Birden Aşılması: (A) ve (B) bendinde belirtilen endüktif ve kapasitif

sınırların ikisini birden aşan aboneye, endüktif reaktif ve kapasitif reaktif sayaçlardan hangisi

daha yüksek değer kaydetmişse o sayaç değerinin tamamına reaktif enerji tarifesi uygulanır.

D) Arıza Durumu: Aboneye ait kompanzasyon tesisinde arıza sonucu oluşan ihlalin yılda

(takvim yılı) bir kez olması halinde reaktif enerji bedeli faturalamada dikkate alınmaz.

Bu durumun yılda bir defadan fazla olması halinde, o yıl için daha önceden dikkate

alınmayan reaktif enerji bedeli, sistemden çekildiği aydaki birim fiyat dikkate alınarak ilk

çıkacak faturaya ilave edilerek tahsil edilir.